PARTNERSTWO PUBLICZNO-PRYWATNEZ EUROPEANĄ

Języki

                 

Jeśli jesteś zainteresowany współpracą z Europeaną i chcesz wiedzieć więcej na temat:

• czym jest i czym zajmuje się Europeana,
• w jaki sposób współpraca z Europeaną może być korzystna dla sektora prywatnego,
• jakie kwestie prawne mogą pojawić się w związku ze współpracą,
• oraz jakie technologie są dostępne przy rozwoju współpracy,

ten krótki obiekt lekcyjny, opierając się na opracowaniu grupy EDItEUR w ramach projektu Linked Heritage (2011-2013), dostarcza odpowiedzi na powyższe pytania oraz prezentuje linki do bardziej szczegółowej informacji.

• Poza tym każdy podmiot komercyjny, który rozważa nawiązanie partnerstwa publiczno-prywatnego z instytucją kultury może znaleźć przydatne wskazówki na ten temat w obecnym obiekcie lekcyjnym.

Spis treści

• Europeana i Europeana Network
• Korzyści i koszty przekazywania danych do Europeany
• Kontekst prawny przekazywania metadanych
  • Prawo autorskie
  • Prawo do bazy danych
  • Obowiązujące i przyszłe umowy licencyjne
  • Dane komercyjne na licencji CC0
• Pomoc techniczna dla partnerów prywatnych

Europeana i Europeana Network

Europeana jest sztandarowym portalem Komisji Europejskiej z dziedziny ochrony cyfrowego dziedzictwa kulturowego. Znajduje się pod adresem:

www.Europeana.eu

Jest to punkt dostępu do materiałów na temat historii, spraw społecznych, kultury i sztuki Europy, które zostały opublikowane online głównie przez instytucje publiczne, w tym:

muzea galerie sztuki biblioteki archiwa państwowe

archiwa filmowe archiwa dźwiękowe (muzyka i inne materiały dźwiękowe) biblioteki i agencje fotograficzne

Powyższe instytucje przechowują obiekty kultury w formie fizycznej, następnie mogą je zdigitalizować i upublicznić szerszej grupie odbiorców. Przechowują również nowsze materiały kulturalne istniejące od początku w wersji cyfrowej. Dalej przekazują metadane opisujące ich cyfrowe kolekcje (a nie same kolekcje!) do Europeany razem z miniaturkami. Mogą dostarczać również innego typu podglądy, np. pliki dźwiękowe.

Instytucje współpracujące z Europeaną mogą fakultatywnie przyłączyć się do społecznej sieci Europeana Network, przeznaczonej dla dostawców metadanych oraz ekspertów z dziedziny ochrony dziedzictwa kulturowego oraz IT.

Podstawowymi celami samego portalu Europeany (który jest wolnodostępny i w całości finansowany z pieniędzy publicznych) są:

• agregacja metadanych cyfrowego zasobu kulturalnego (znów nie samego zasobu!),
• pomoc w działalności digitalizacyjnej oraz przy projektach z dziedziny ochrony dziedzictwa kulturowego służących wymianie doświadczeń,
• dystrybucja metadanych istniejącego już zasobu (i tylko metadanych!),
• zaangażowanie w nowe projekty dot. europejskiej kultury cyfrowej a rozwijane przez Fundację Europeana oraz przez sieć jej dostawców.

Więcej szczegółów technicznych na temat Europeany można znaleźć na stronie Europeana Professional.

Dotychczas podmioty o bardziej komercyjnym charakterze swojej działalności brały udział w masowych programach digitalizacyjnych będąc w partnerstwie z instytucjami publicznymi.

Zazwyczaj oznaczało to dostarczenie:

• wkładu finansowego, i ewentualnie
• wsparcia technicznego,

w zamian za:

• dostęp do samych obiektów kultury,
• czasową wyłączność na sprzedaż lub licencję na wytworzony zasób cyfrowy,
• wreszcie – rzadziej – wzajemne wzbogacenie swoich zasobów.

Większość podmiotów o charakterze komercyjnym, która dotąd digitalizowała materiały i dostarczała metadane do Europeany:

• digitalizowała obiekty należące do domeny publicznej (brak obowiązujących praw autorskich),
• bądź dostarczała metadane w większości opisowe bez
  • rozbudowanych podglądów (takich jak widok okładki książki czy fragment tekstu), lub bez
  • linków do stron sprzedaży produktów będących komercyjną wersją zdigitalizowanych obiektów.

Na przyszłość szersza współpraca powinna dotyczyć:

• obiektów domeny publicznej oraz tych nie należących do domeny, ale będących z dziedziny kultury, jednak razem z
• rozbudowanymi podglądami,
• oraz linkami do przynajmniej jednej dla każdego produktu strony sprzedażowej.

Pozwoliło by to na realizację dwóch celów:

• pełniejszy rozwój publicznej bazy danych kulturowych (z korzyścią dla Europeany i jej użytkowników),
• oraz rozwój sprzedaży produktów kulturowych (z korzyścią dla komercyjnego dostawcy metadanych),

co stałoby się fundamentem obopólnie korzystnego partnerstwa.

Korzyści i koszty przekazywania danych do Europeany

Trzy podstawowe uwarunkowania zawarcia partnerstwa publiczno-prywatnego z Europeaną to:

1. bodźce materialne (finansowe lub inne) na rzecz dostawcy danych lub jego klientów,
2. dostępność techniczna danych w celu utrzymania kosztów współpracy na minimalnym poziomie, oraz
3. prawo do przekazania danych i ich podglądów do Europeany bez ograniczeń odnośnie ich dalszego wykorzystania.

Bodźce materialne najczęściej występują tam, gdzie:

• jeden podmiot posiada wszystkie potrzebne prawa do produktów, ich metadanych i podglądów oraz – co najważniejsze – kontroluje sprzedaż detaliczną wszystkich produktów (ma prawa sprzedawcy),
• zadaniem publicznym danej instytucji jest również promowanie dziedzictwa kulturowego (np. biblioteka narodowa ma również prawo publikowania nowych pozycji książkowych),
• istnieją pośrednicy przy agregacji danych, którzy są w stanie zmniejszyć bariery techniczne i koszta współpracy, przez co mogą zebrać duże ilości materiałów (rekordów) od swoich klientów (często małych organizacji z sektora dziedzictwa kulturowego),
• agregatorzy danych mogą przekazywać większą ilość materiałów (rekordów), ponieważ identyfikatory produktów linkują do dowolnej liczby ofert handlowych tych produktów zapewniając w ten sposób uczciwą konkurencję.

Wspomniane bodźce zwiększają atrakcyjność Europeany i cyfrowego dziedzictwa kulturowego.

Wiążą się one jednak z koniecznością zwiększenia poziomu inwestycji publicznych i prywatnych w zarządzanie danymi oraz w rozwój i utrzymanie stosownej infrastruktury.

Jakakolwiek stała współpraca Europeany z podmiotem komercyjnym (a nie jednorazowa i o prototypowym charakterze jak w przypadku projektu Linked Heritage) będzie wymagała od niej dodatkowych inwestycji zwiększających możliwości jej komercyjnego działania, tj. w:

• odpowiednie licencje na dane wykorzystywane komercyjnie, by uniknąć konfliktów z istniejącymi już dystrybutorami takich danych,
• system zarządzania danymi, działając według dobrych praktyk handlowych,
• rozwój profilu komercyjnego portalu oraz mechanizmów dostarczania danych użytkownikom, np. poprzez
  • rozbudowę modelu danych podstawowych,
  • alternatywny API i powiązane licencje na ponowne wykorzystanie danych, oraz
  • pomoc w licencjonowaniu zasobu dziedzictwa kulturowego, w tym kompletnych tekstów, obrazów, dźwięków i materiałów filmowych (tj. wzmocnienie centralnej pozycji Europeany w sektorze dziedzictwa kulturowego celem ułatwienia dostępu podmiotom komercyjnym do cyfrowego zasobu kulturowego będącego w dyspozycji poszczególnych instytucji kultury). Łatwiejsze licencjonowanie cyfrowego zasobu kulturowego jest jedną z kluczowych usług, jakie Europeana może zaoferować podmiotom komercyjnym, niemniej jednak obecnie Europeana oferuje jedynie metadane opisowe tego zasobu.

Wsparcie finansowe dla Europeany może pochodzić z funduszy publicznych oraz od organizacji non-profit, które potrzebują danych o produktach kulturowych do:

• promocji dziedzictwa i kultury narodowej,
• rozpowszechniania za granicą literatury i innych wytworów kultury po uprzedniej translacji,
• wzbogacania swoich danych o informacje na temat nagród i wydarzeń z danej branży,
• promowania legalnych ofert handlowych (działalność antypiracka),
• rozbudowywania standardów oraz przejmowania identyfikatorów w obrębie materiałów handlowych i archiwalnych,
• budowy nowych baz danych produktów będących aktualnie w obiegu handlowym, z korzyścią dla działalności gospodarczej i kulturalnej.

Kontekst prawny przekazywania metadanych

Jedną z podstawowych funkcji Europeany jest gromadzenie i dalsze dystrybuowanie metadanych. Dostawcy materiałów do Europeany - zwłaszcza podmioty komercyjne - powinni zatroszczyć się o status prawny swoich danych, który może być trojakiego rodzaju.

Prawo autorskie (1)

• Dane dotyczące marketingu i łańcucha dostaw często zawierają teksty chronione prawem autorskim, np. podglądy treści produktu. Jeśli prawo do danego podglądu nie zostało zapewnione to podgląd musi być skrupulatnie usunięty.
• Powszechnie uważa się, że pojedyncze ”fakty” w zbiorze danych nie są chronione prawem autorskim:
  • takie podejście może pomóc w zdefiniowaniu tzw. minimalnej jednostki informacji, którą można upublicznić i - być może - dystrybuować dalej jako dane strukturalne do automatycznego ponownego wykorzystania, z tym że
  • ta minimalna jednostka informacji nie będzie miała wielkiego znaczenia komercyjnego, za to bardzo płytką wartość kulturową.

Prawo do bazy danych (2)

• Europejskie prawo do bazy danych odnosi się do wszystkich kolekcji danej bazy;
• prawo to stosuje się bez względu na to, czy prawo autorskie odnosi się do wszystkich pozycji danej bazy;
• stąd prawo do dalszej dystrybucji i publikacji danej informacji z bazy musi być zbadane.

Obowiązujące i przyszłe umowy licencyjne (3)

• Pośrednicy operujący danymi w celach komercyjnych mają znaczne aktywa w dwóch wyżej wymienionych kategoriach praw własności intelektualnej.
• Poza tym, że są prawnie chronieni, generują również zwrot z inwestycji – przeznaczanych na tworzenie i utrzymanie aktywów – licencjonując swoje dane i oferując pokrewne usługi.
  • Nowe umowy o danych – np. te dotyczące przekazywania danych do Europeany – muszą być rozpatrywane z perspektywy rozwoju działalności biznesowej dopóty, dopóki przynoszą one zwrot – finansowy lub inny – z inwestycji przeznaczanych na realizację tych umów.

Wszystkie nowe umowy o danych powstają w oparciu o ogólną Umowę o wymianie danych (Data Exchange Agreement, DEA) przygotowaną przez Europeanę. Przewiduje ona, że:

• • • “Wszystkie metadane [tekstowe] dostarczane do Europeany są przez nią publikowane jako tzw. otwarte dane na licencji Creative Commons Zero Public Domain Dedication (CC0).”¹
    • “[Ponowna dystrybucja danych na licencji CC0] nie dotyczy treści zasobu (w tym podglądów)… Prawa własności intelektualnej do treści udostępnianych poprzez Europeanę pozostają pod kontrolą dostawców danych.”²

Podsumowując powyższe informacje, w stosunku do wszystkich metadanych przekazywanych do Europeany przez podmioty komercyjne obecnie ma miejsce zrzeczenie się praw własności intelektualnej (prawa autorskiego i prawa do bazy danych). Oczywiście nie dotyczy to praw do treści produktów opisywanych przez te metadane.

• Sprawdź schematy blokowe zamieszczone pod kolejnym tytułem (“Pomoc techniczna dla partnerów prywatnych"), by zrozumieć różnicę między pojęciami “metadane tekstowe” (ang. textual metadata) i “treść zasobu” (ang. content).
• Terminologia licencji CC0 znajduje się na stronie: http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/legalcode
• Jeszcze więcej informacji można znaleźć na stronach http://creativecommons.org/about/cc0 oraz http://wiki.creativecommons.org/CC0_FAQ

Dane komercyjne na licencji CCO

Użycie licencji CC0 w przypadku danych przeznaczonych do użytku komercyjnego wiąże się z następującymi problemami:

• Często oznacza, że tylko niewielką część danych, tzn:
  • z bardzo ograniczoną ilością rekordów lub słabym ich przekrojem, oraz
  • z płytką i niepełną informacją
  można przekazać do domeny publicznej bez podważania ich wartości komercyjnej, dzięki której w ogóle powstały i istnieją.
  • Z drugiej strony niska wartość informacyjna przekazanej do domeny publicznej części danych podważa wartość komercyjną ponownego wykorzystania tej części.
• Dostawcy materiałów, którzy nie posiadają odpowiednich praw do nich (być może dlatego, że w grę wchodzą materiały należące do osób trzecich) muszą w dobrej wierze uzyskać te prawa zanim wystąpią o licencję CC0 – co może być kosztowne i czasochłonne.
• Nawet wtedy, gdy wszystkie potrzebne prawa już uzyskano przed wystąpieniem o licencję CC0, sama licencja
  • wyraźnie odmawia jakichkolwiek gwarancji co do tego, że prawa osób trzecich zostały uzyskane, jak również
  • nie daje potencjalnym użytkownikom danych prawnej ochrony czy gwarancji co do tego, że prawa osób trzecich zostały uzyskane.
  Komercyjni użytkownicy danych udostępnianych poprzez Europeanę z pewnością życzyliby sobie wspomnianych wyżej gwarancji, jako że bez nich pozostaje obowiązek skrupulatnego sprawdzania praw osób trzecich.
• Licencja CC0 nie daje użytkownikom danych żadnej – choćby ograniczonej – wyłączności na nie. Możliwość uzyskania takiej wyłączności mogłaby spowodować wzrost komercyjnego zainteresowania takimi materiałami.

Powyższe problemy można by było ominąć decydując się na inne ustalenia (licencje) odnośnie przekazywania danych do Europeany przez podmioty komercyjne, oraz udostępniania tych danych przez Europeanę i wykorzystywania ich przez użytkowników.

Pomoc techniczna dla partnerów prywatnych

Projekt Linked Heritage zakończył się w 2013 r. a wyniki jego prac nad partnerstwem publiczno-prywatnym są wolnodostępne.

Wyniki te stanowią podstawową wiedzę techniczną, z której można korzystać nawiązując nowe porozumienia dotyczące wymiany danych pomiędzy podmiotami komercyjnymi a Europeaną lub innymi instytucjami z sektora ochrony dziedzictwa kulturowego:

• pierwszy z zamieszczonych poniżej schematów przedstawia kluczowe korzyści wynikające z takiej współpracy, wymieniając przy tym stosowane przez branżę standardy oraz podstawowe czynności na każdym etapie agregacji danych,
• drugi schemat jeszcze raz pokazuje ten sam proces przepływu danych i dostępu do treści z technicznego punktu widzenia.

Oprogramowanie i standardy projektu Linked Heritage – łącznie z ich aktualizacjami i wersjami dostosowanymi do różnych kategorii klientów – są wolnodostępne dla użytkowników sektora publicznego jak i prywatnego.

Grupa EDItEUR wraz z partnerami z projektu Linked Heritage (w ramach czwartego pakietu zadaniowego) zaproponowała efektywne podejście do współpracy publiczno-prywatnej w oparciu o określone standardy:

• D4.1 – Best Practice Report (link poniżej) przedstawia standardy dla danych produktów oraz tzw. dobre praktyki branży medialnej skierowane do instytucji z sektora ochrony dziedzictwa kulturowego chcących zapoznać się z analogicznymi do ich standardów standardami sektora prywatnego, jak również do podmiotów z sektora prywatnego rozważających zastosowanie tych standardów po raz pierwszy,
• mapowania semantyczne formatów danych branży medialnej do formatu LIDO (wykorzystywanego przez sektor ochrony dziedzictwa kulturowego) zostały wykonane zgodnie z odpowiednimi standardami, a zatem stanowią one “mapowania standardowe”, które można użyć niezależnie od projektu Linked Heritage (link poniżej do D4.2 – Specification of the technologies chosen),
• format LIDO jest szeroko stosowanym formatem do agregacji danych, który oferuje stabilne pośrednictwo przy gromadzeniu i rozbudowywaniu danych przed ich przekształceniem do schematu Europeany (ten zmieniał się już znacząco w przeszłości i może zmienić się również w przyszłości) lub do innych schematów,
• ładowanie i mapowanie danych XML do formatu LIDO jest obsługiwane przez otwarte oprogramowanie MINT.

PRZYPISY

---

1 http://pro.europeana.eu/web/guest/licensing ↑
2 http://pro.europeana.eu/content-and-metadata ↑