TERMINOLOGIA

3/6 – Platforma zarządzania terminologią (Terminology Management Platform)

Terminology Management Platform

Terminology Management Platform, w skrócie TMP, to platforma zarządzania terminologią. Przedstawiona poniżej i dostępna na www.culture-terminology.org wersja demonstracyjna TMP prezentuje funkcje określone przez projekt Linked Heritage jako potrzebne do dzielenia się terminologią w ramach sześciu etapów składających się w sumie na zarządzanie terminologią. Tymi etapami są: rejestracja metadanych, SKOSyfikacja (konwersja do SKOS) terminologii, nawigacja i wyszukiwanie, mapowanie, rozbudowa (ang. enrichment), wspólna moderacja. Zatem wersja demonstracyjna TMP pozwala instytucjom z sektora dziedzictwa kulturowego na zarejestrowanie metadanych oraz próbne zarządzanie ich terminologiami, w tym umożliwia eksperymentalną transformację ich terminologii do formatu SKOS, jak i mapowanie i rozbudowę tych terminologii w zgodzie z zasadami sieci semantycznej.

Spis treści:

Powrót

Wstęp

TMP dzieli użytkowników na cztery kategorie. Każda kategoria to inny zakres dozwolonych czynności/operacji. Kategorie te to:

  • użytkownik ogólny (ang. General User)
    Użytkownik ogólny to odwiedzający, który może nawigować po archiwum terminologii oraz przeszukiwać i przeglądać terminologie, które zostały zarejestrowane jako publiczne. Użytkownik ogólny nie loguje się.

  • współtwórca (ang. Contributor)
    Współtwórca może przeglądać publiczne tezaurusy oraz zgłaszać propozycje ich modyfikacji. Współtwórca ma konto na TMP i loguje się. Współtwórca może podlegać innej instytucji a wtedy może zgłaszać propozycje odnośnie publicznej terminologii.

  • edytor (ang. Editor)
    Edytor pracuje z upoważnienia właściciela terminologii. Ma te same prawa co współtwórca, ale może mieć również pewne prawa do zarządzania swoimi terminologiami. Zatem edytor może Tworzyć, Czytać, Aktualizować i Usuwać pojęcia i terminy.

  • właściciel/admin (ang. Owner)
    Właściciel pełni rolę administratora terminologii, tzn. jest odpowiedzialny za wszystkie terminologie swojej instytucji. Może zatem Tworzyć, Czytać, Aktualizować i Usuwać pojęcia i terminy, ale również akceptować lub odrzucać propozycje zgłoszone przez innych użytkowników. Właściciel odpowiada również za zarządzanie prawami w imieniu użytkowników oraz za edytowanie metadanych terminologii. To on może opublikować daną terminologię oraz ustawić jej status jako prywatny bądź publiczny.

Powyższe kategorie użytkowników mogą występować łącznie, zatem ta sama osoba może pełnić każdą z powyższych ról w zależności od kontekstu i terminologii.

Aby mieć dostęp do głównych funkcji TMP, trzeba się zalogować. Jeśli dany użytkownik ma już konto na platformie MINT, wówczas może wykorzystać ten sam login i hasło, aby połączyć się z TMP.
Jeśli dany użytkownik nie ma dostępu do MINT lub chce połączyć się z TMP po raz pierwszy, musi się zarejestrować.

Powrót


[Kliknij, aby powiększyć]

Nie ma potrzeby logowania się w celu wyszukania terminologii opublikowanych. Każda terminologia ma podany tytuł, temat/y, język/i i autora. Możliwe jest sortowanie każdego z tych pól a następnie przeglądanie terminologii.

Użytkownik zalogowany może przeszukiwać swoje własne terminologie , jak i wszystkie terminologie publiczne.


[Kliknij, aby powiększyć]

Powrót

Tworzenie nowych terminologii

Pierwszym krokiem do stworzenia nowej terminologii jest dostarczenie pewnej ilości metadanych na tej temat.

Poniższe pola metadanych zostały wybrane ze standardu Dublin Core. Pola obowiązkowe zaznaczono gwiazdką.


[Kliknij, aby powiększyć]

Właściciel terminologii jest odpowiedzialny za dostarczenie i aktualizowanie metadanych.

Nowa terminologia będzie miała format inny niż CSV czy SKOS.

Powrót

Importowanie danej terminologii (SKOSyfikacja)

Importować można zarówno terminologię już przekonwertowaną do SKOS, jak i taką która ma być dopiero przekonwertowana.


[Kliknij, aby powiększyć]

Na razie dostępne są tylko dwa formaty wejściowe, tj. CSV i SKOS.

W przypadku, gdy dana instytucja dysponuje terminologią tylko w formie arkusza kalkulacyjnego, arkusz musi zostać odpowiednio przystosowany, by można go było załadować na platformę TMP i dalej mapować do SKOS. Należy zwrócić uwagę na format arkusza. Tylko standardowy format CSV jest akceptowany, zatem jeśli plik ma rozszerzenie .XLS lub .ODS, musi zostać zachowany jako plik CSV.

Na przykład plik Excela taki, jak przedstawiono poniżej musi zostać sformatowany według określonej metodologii.


[Kliknij, aby powiększyć]

Aby plik ten był poprawnie sparsowany/przetworzony przez moduł SKOSyfikacji platformy TMP, musi zostać wyeksportowany jako plik CSV. Można to zrobić w sposób całkiem prosty klikając na Menu “File”> Save as. Po tym plik Excel zostaje wyeksportowany jako plik CSV.

Wyeksportowany plik CSV wygląda jak na poniższym rysunku:


[Kliknij, aby powiększyć]

Proces importu można rozpocząć od załadowania terminologii z plików osobistych. W tym momencie następuje kontrola, czy plik CSV został załadowany zgodnie z tym, co zadeklarowano podczas wpisywania metadanych.


[Kliknij, aby powiększyć]

Każda kolumna powinna eksponować dany element terminologii. Jeśli treść pliku CSV nie wyświetla się dobrze, należy zmienić separator na ten wybrany do eksportu pliku Excel jako pliku CSV. Można go zmienić przechodząc do zakładki “Configure your import” (skonfiguruj swój import) i odpowiadając na pytanie “Does your import look good?” (czy twój import wyświetla się dobrze?). Kliknij “no” (nie) by zmienić parametr.

Pojawi się okno dialogowe jak na rysunku powyżej. Gdy parametr zostanie zmieniony na właściwy, zaimportowany plik CSV powinien wyświetlać każde pojęcie jako wiersz a każdą właściwość SKOS jako kolumnę.


[Kliknij, aby powiększyć]

Jeśli import wygląda dobrze, można kontynuować z mapowaniem terminologii wejściowej za pomocą właściwości SKOS.

Każda kolumna może być lokalnym identyfikatorem, właściwością lub odsyłaczem (ang. reference). Co do właściwości, proponowana będzie podstawowa „skos:properties”, czyli np. pojęcie , etykiety (preferowana, alternatywne lub ukryte), notatki (definicja objaśniająca zakres użycia danego terminu, nota redakcyjna, informacja etymologiczna itd.). Dla każdej właściwości obowiązkowy jest atrybut języka. Z zasady proponowane będą użytkownikowi języki, które zadeklarował podczas rejestracji metadanych. Jeśli chodzi o odsyłacz, proponowane będą wszystkie właściwości do budowy relacji SKOS, np. dla pojęcia szerszego, węższego, powiązanego, jak i właściwości mapowania takie, jak „exactMatch” i „closeMatch”. To mapowanie zależy całkowici od struktury wejściowego pliku CSV.

Po skończonym mapowaniu rozpocząć się może import a SKOSyfikacja będzie przebiegać równolegle.


[Kliknij, aby powiększyć]

Jeśli terminologia jest już w SKOS, będzie załadowana razem z kontrolą składni i poprawności. Jak wymaga tego model danych SKOS, każde pojęcie może mieć tylko jedną etykietę preferowaną w jednym języku. Dla każdej właściwości obowiązkowy jest atrybut języka.

Powrót

Edytowanie danej terminologii


[Kliknij, aby powiększyć]

Użytkownik ma dostęp do funkcji « edit » (edytuj) podczas przeglądania swoich terminologii. GUI (graficzny interfejs użytkownika) został zaprojektowany tak, aby był maksymalnie zrozumiały i intuicyjny w obsłudze.


[Kliknij, aby powiększyć]

Move up or down the concept in the tree of concepts (przenieś pojęcie w górę lub w dół hierarchii)
Delete the concept (usuń pojęcie)


Po wybraniu danego pojęcia wyświetla się on w kolorze zielonym a informacje o nim pojawiają się po prawej stronie w dwóch częściach. W ten sposób wyraźnie wydzielono część informacyjną językową i pojęciową:

  • część językowa jest ramką poświęconą relacjom językowym SKOS, czyli etykietom (skos:prefLabel, skos:altLabel, skos:hiddenLabel) i notatkom (skos:note, skos:scopeNote, skos:definition, skos:example, skos:historyNote, skos:editorialNote, skos:changeNote);
  • część pojęciowa jest ramką poświęconą relacjom semantycznym SKOS, tj. relacjom hierarchicznym (pojęcie szersze/węższe) i skojarzeniowej (pojęcie powiązane); relacje mapowe wynikające z procedury mapowania znajdują się w osobnej zakładce.

Ikona z flagą w lewym bloku pozwala użytkownikowi na zmianę języka hierarchii (drzewa) pojęć (zgodnie z tym, jakie języki zadeklarowano podczas rejestracji metadanych). Ale język można zmienić również w prawym bloku. To rozróżnienie pomiędzy językiem hierarchii pojęć a językiem edytowania/uzupełniania wybranego pojęcia zostało przewidziane po to, aby umożliwić wielojęzyczność terminologii. Pozwala to na definiowanie etykiet w innym języku niż język do budowy ontologii. Odnośnie części pojęciowej, właściwości logiczne TMP dają przydatne wskazówki do budowy terminologii. Są one dołączone do interfejsu TMP. Na przykład właściwość braku strony zwrotnej oraz właściwość acykliczności w ramach relacji semantycznych SKOS pozwalają na zaproponowanie użytkownikowi tylko takich pojęć, które odpowiadają tym właściwościom.

Funkcja „edit” dostępna jest również z interfejsu mapowania.

Powrót

Model danych SKOS proponuje kilka właściwości mapowania służących dopasowaniu do siebie pojęć z różnych modeli pojęciowych. W ramach TMP można założyć, iż każda terminologia pochodząca z instytucji to SKOS:ConceptScheme. Do właściwości mapowania SKOS należą:

  • skos:closeMatch,
  • skos:exactMatch,
  • skos:broadMatch,
  • skos:narrowMatch,
  • skos:relatedMatch.

Jak w przypadku relacji semantycznych, właściwości mapowania mogą być hierarchiczne bądź skojarzeniowe. „skos:broadMatch i „skos:narrowMatch” służą do tworzenia hierarchicznego połączenia mapowego pomiędzy pojęciami, podczas gdy „skos:relatedMatch” służy do tworzenia połączenia mapowego skojarzeniowego. Również jak w przypadku relacji semantycznych, „skos:broadMatch” jest odwrotnością „skos:narrowMatch”.

„skos:closeMatch” i „skos:exactMatch” służą do tworzenia połączenia mapowego pomiędzy pojęciami bardzo podobnymi lub równoważnymi, a więc takimi, które mogą być użyte zamiennie. Właściwość „skos:exactMatch” jest przechodnia i symetryczna. Właściwości mapowania używa się zamiast relacji semantycznych do tworzenia połączeń pomiędzy pojęciami pochodzącymi z różnych modeli pojęciowych. Natomiast gdy pojęcia należą do tego samego modelu pojęciowego, relacje semantyczne występują zamiast właściwości mapowania.
Jak w przypadku relacji semantycznych, pomieszanie razem właściwości mapowania hierarchicznych i skojarzeniowych może doprowadzić do wystąpienia konfliktów.

TMP oferuje narzędzie graficzne do mapowania. GUI został przygotowany tak, aby był maksymalnie intuicyjny. W związku z tym pary pojęć można mapować za pomocą prostej techniki „przenieś i upuść”; można również określić rodzaj mapowania.


[Kliknij, aby powiększyć]

Rysunek powyżej przedstawia narzędzie mapowania platformy TMP. Terminologia instytucji znajduje się po lewej stronie a terminologia, do której ma być ona zmapowana znajduje się po prawej stronie. Tytuły i autorzy obu terminologii znajdują się nad odpowiadającymi im kolumnami. Ikony znajdujące się pod tytułami mogą wykonywać następujące operacje:

Upload a terminology for mapping (załaduj terminologię do mapowania)
Change the language of the terminology (the languages that were declared in the metadata form will be suggested to the user)
(zmień język terminologii (proponowane użytkownikowi będą języki zadeklarowane podczas rejestracji metadanych))
See the metadata of the terminology (obejrzyj metadane terminologii)
Search for a concept in the terminology (szukaj pojęcia w terminologii)
Add a new concept (dodaj nowe pojęcie)


Po wybraniu danego pojęcia pod kolumną pojawi się blok z informacjami na jego temat. Informacje w bloku zorganizowane są w osobne zakładki dla etykiet, notatek, relacji hierarchicznych, relacji skojarzeniowych oraz relacji mapowych. Jak widać po tym i wcześniejszym przykładzie z fragmentu tekstu o edytowaniu, każde pojęcie wyświetlane jest w ten sam sposób. Powyższe informacje o wybranym pojęciu mogą pomóc użytkownikowi podczas mapowania, ponieważ mogą zredukować wszelkie dwuznaczności, jaki i mogą pomóc w zdefiniowaniu rodzaju połączenia mapowego.
Procedura tworzenia połączenia jest całkiem prosta, tzn. użytkownik musi wybrać pojęcie ze swojej terminologii (lewa kolumna) oraz pojęcie, z którym to pierwsze ma być zmapowane z drugiej terminologii (prawa kolumna) a następnie okno wyskakujące zaproponuje rodzaj połączenia dla dwóch wybranych pojęć.

Po zakończeniu mapowania połączenie pomiędzy dwoma pojęciami pojawi się w kolorze szarym. Planowane jest w przyszłości zastosowanie różnych kolorów dla różnych rodzajów połączeń mapowych.

Powrót
« Wstecz Dalej »